Tarımsal Piyasalarda Yeni Dönem: ÜPAK

TOBB'un İstanbul'daki Genel Merkezi'nde düzenlenen toplantıda Ali Cem Suca, Türkiye’nin tarımsal üretimindeki en büyük sorunlardan biri olan gıda güvenliği ve gıda enflasyonu vurguladı. Pandemi ve Ukrayna savaşının etkileriyle birlikte tarımsal üretimin stratejik öneminin bir kez daha anlaşıldığını belirten Suca, tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması ve finansmanın doğru yönetilmesi gerektiğini not etti. Suca, “Tarım sektöründe üretici daha hasada girmeden borçlanıyor. Bu nedenle finansman bacağı en kritik aşama. Bankacılık sektörü de bu anlamda üreticiyi tam olarak destekleyemiyor." dedi.

Lisanslı Depoculuk ve Emtia Borsalarının Rolü

Tarım sektöründeki kayıtdışılığa dikkat çeken Suca, lisanslı depoculuk sisteminin bu sorunun çözümünde kritik bir role sahip olduğunu belirtti. Tarımsal ürünlerin kayıt altına alınması, depolama şartlarının iyileştirilmesi ve piyasanın şeffaf hale getirilmesi için lisanslı depoculuğun yaygınlaşması gerektiğini ifade eden Ali Cem Suca, Amerika’dan alınan bu modelin, Avrupa’da kooperatiflerle yürütüldüğünü belirterek, Türkiye’de lisanslı depoculuğun gelişimi için daha fazla özel sektör yatırımı gerektiğini söyledi. Suca, 2005’te Türkiye’de lisanslı depoculuk sisteminin uygulanmaya başlamasından bu yana bazı bölgelerde, özellikle Trakya’da bu sistemin tanındığını ancak üreticilerin hâlâ yeterli bilgiye sahip olmadığını belirtti. TMO (Toprak Mahsulleri Ofisi) ve TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) tarafından oluşturulan ilk lisanslı depo anonim şirketinin bu alanda önemli bir adım olduğunu belirten Suca, “Buğday, arpa, mısır, ayçiçeği dışında diğer stratejik ürünler için de lisanslı depoculuk sistemine geçmemiz gerekiyor. Zeytin, fındık, pamuk gibi ürünlerin de bu sisteme dahil edilmesi şart.” diye konuştu.

ELÜS Sistemi

Ali Cem Suca, Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) sisteminin tarımsal ürünlerin güvenli bir şekilde saklanması ve ticaretinin kolaylaştırılması açısından büyük önem taşıdığını vurguladı. ELÜS sayesinde tarımsal ürünler depolandıktan sonra elektronik ortamda alım-satım yapılabiliyor ve üretici, ürünü istediği zaman satma imkanına kavuşuyor. Bu sistemin, üreticiyi aracıdan bağımsız hale getirdiğini ve kayıtdışılığı ortadan kaldırdığını belirten Suca, “ELÜS ile lisanslı depoculuk sistemi yaygınlaşırsa, tarımsal ürünlerin fiyatlarının daha istikrarlı hale geleceğini ve gıda enflasyonunun uzun vadede düşeceğini düşünüyoruz.” ifadelerini kullandı.

Aracı Kurumların Devreye Alınması

Ali Cem Suca, Anadolu ÜPAK olarak aracı kurumların devreye alınmasının önemine de değindi. Bu sistemle birlikte bölgesel ürün piyasası aracı kurumlarının yatırımcı tabanını genişleteceğini ve ELÜS kullanımını yaygınlaştıracağını belirtti. Aracı kurumların, müşteri emirlerini en iyi şekilde gerçekleştirme yükümlülüğüyle hareket edeceğini ve piyasanın şeffaflığına katkıda bulunacağını ifade eden Suca, “ÜPAK aracılığıyla ürünlerin lisanslı depolarda saklanması ve yatırımcıların TÜRİB (Türkiye Ürün İhtisas Borsası) üzerinden alım-satım yapabilmeleri sağlanacak. Bu sistem, tarımsal ürünlerin ticaretini daha güvenli ve sürdürülebilir hale getirecek.” diye konuştu.

Gıda Güvenliği

Toplantıda, gıda güvenliği konusunun stratejik bir önem taşıdığı vurgulandı. Özellikle küresel iklim değişikliği, rekolte tahminleri ve arz güvenliği gibi faktörlerin tarımsal üretim üzerindeki etkileri değerlendirildi. Suca, Türkiye’nin gıda üretiminde kendine yetebilmesi gerektiğini belirterek, “Pandemi ve Ukrayna savaşında gıda güvenliğinin ne kadar önemli olduğunu gördük. Üretimde sürdürülebilirlik sağlanmalı ve finansman modelleriyle çiftçiler desteklenmeli." mesajları verdi.
Anadolu ÜPAK’ın sunduğu hizmetler, tarım sektörünün finansman ihtiyaçlarını karşılamak ve ürün güvenliğini sağlamak için büyük bir fırsat olarak değerlendiriliyor. Lisanslı depoculuk sistemi, hem tarım ürünlerinin kayıt altına alınmasını hem de piyasanın şeffaf ve sürdürülebilir hale gelmesini sağlayarak, Türkiye’nin gıda enflasyonunu kontrol altına alma hedefinde önemli bir rol oynayacak. Aracı kurumların devreye alınmasıyla birlikte ELÜS sistemi de daha geniş kitlelere ulaşacak ve tarım sektörünün finansal yapısına katkı sunacak.

Bilgi: 
ÜPAK’lar

*Türkiye’de Ticaret Borsalarının yüzde 51 hissesine sahip olacak olan "Ürün Piyasası Aracı Kurumu" kurulması konusundaki çalışmalarına 2023 yilinda başlandı ve 6 ayrı "Ürün Piyasasi Aracı Kurumu" kuruldu. 
. Anadolu ÜPAK
. Akdeniz ÜPAK
. Borsa Konya ÜPAK
. Marmara UPAK
. Mezopotamya ÜPAK
. ELÜSMarket ÜPAK
. ÜPAKların Kuruluş Amacı
Aracı sistemin getirilmesi
Ticaret Borsalarının sisteme girmesi
Sermaye piyasası aracı kurumları gibi Ürün Piyasası
Aracı Kurumlan kurulması
Daha fazla mudiye/müşteriye yatırım ulaştırması 
Lisanslı depoculuk sisteminin gelişmesi
Vadeli işlemlerin tarım piyasalarında başlaması
Tarımın finansmanının kolaylaşması
Ülke ekonomisinin kalkınması
ÜPAK ve Türkiye Ekonomisine Etkisi
Ürün Borsası Aracı Kurumları (ÜPAK), Türkiye'de tarım ürünlerinin ticaretini kolaylaştırmak ve etkinleştirmek amacıyla kurulan önemli bir yapıdır. Bu yapının Türkiye ekonomisine etkisi, özellikle tarım sektörü ve finansal piyasalar açısından oldukça önemlidir.

ÜPAK Yapısı ve İşleyişi

Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) bünyesinde faaliyet gösteren ÜPAK'lar, yatırımcılar ile TÜRİB arasında aracılık hizmeti sunarlar. Yatırımcılar, ÜPAK'lar aracılığıyla Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) ve ELÜS'e dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin alım satımını gerçekleştirebilirler.

ELÜS ve Lisanslı Depoculuk

ELÜS, lisanslı depolarda bulunan tarım ürünlerini temsil eden elektronik bir senettir. Lisanslı depoculuk sistemi, tarım ürünlerinin güvenli ve sağlıklı bir şekilde depolanmasını sağlar. Bu sistem, T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenir ve denetlenir.

ÜPAK'ların Türkiye ekonomisine etkisi:
Tarım Sektörü: ÜPAK'lar, tarım ürünlerinin ticaretini kolaylaştırarak, çiftçilerin ürünlerini daha iyi fiyatlarla satmalarına olanak tanır. Ayrıca, lisanslı depoculuk sistemi sayesinde ürünlerin güvenli bir şekilde depolanması ve kalite kontrolü sağlanır.

Finansal Piyasalar: ÜPAK'lar, tarım ürünlerinin finansal enstrüman olarak kullanılmasını sağlayarak, finansal piyasaların derinleşmesine katkıda bulunur. Bu sayede, yatırımcılar tarım sektörüne yatırım yapabilir ve risklerini çeşitlendirebilir.

Ekonomik Büyüme: ÜPAK'lar, tarım sektörünün verimliliğini artırarak ve finansal piyasaları geliştirerek, Türkiye ekonomisinin büyümesine katkıda bulunur.